حمید داود آبادی/ آن که فهمید…آن که نفهمید

“مگر آن که می داند، با آن که نمی داند برابر است؟ قرآن کریم” وقتی بچه ها به پیرمرد گیر دادند که از خاطرات فرزندش محمد رضا بگوید، اول طفره رفت و گفت که چیز زیادی از او به یاد ندارد. دست آخر خدابیامرز، یکی از خاطراتی را که از دید خودش ساده می آمد، تعریف کرد. آن پدر که امروز جایش در خانه دو فرزند شهیدش مهرداد و محمد رضا خالی است، گفت: “اون روزها ما توی محله “بازار دوم” نازی آباد می نشستیم.

محمد رضا ۱۱ سال بیشتر سن نداشت. کلاس پنجم دبستان بود. توی خونه دراز کشیده بود و داشت مشق هاش رو می نوشت. خودم بلند شدم رفتم نونوایی و دو تا نون بربری داغ و برشته گرفتم و اومدم خونه.
عطر خوش بربری داغ که توی خونه پیچید، محمد رضا از روی کتاب و دفترش پرید و اومد طرف من تا تکه ای نون بگیره. هنوز دستش به نون نرسیده بود که مکثی کرد و گفت:
– بابا … مگه نونوایی خلوت بود؟
گفتم: “نه اتفاقا خیلی هم شلوغ بود، چطور مگه؟”
– آخه شما خیلی زود برگشتین.
بادی به غبغب انداختم و گفتم:
– خب شاطر نونوا من رو می شناخت، بدون نوبت دو تا نون داد و منم زود اومدم خونه. مگه چیزی شده؟
محمد رضای کوچولو، اخم هایش در هم رفت و گفت:
– بابا … شما حق مردم رو رعایت نکردین … این نون حرومه خوردنش. شما باید می رفتین توی صف می ایستادین و مثل بقیه مردم نون می گرفتین.
و اصلا به آن نون دست نزد و رفت نشست سر درس و مشقش.”

“محمد رضا تعقلی” ۱۶ سال بیشتر سن نداشت (یک سال کم تر از پسر کوچک من) که ۲۵ اسفند ۱۳۶۴در عملیات والفجر۸ در شهر فاو، به شهادت رسید.

فروردین ١٣۶۴ اردوگاه آموزشی سد دز – من و محمدرضا تعقلی

آن که نفهمید:
رضا، از بچه های محل، یکی دو سالی از بقیه بزرگ تر بود. آن روزها، رضا توی “کمیته انقلاب اسلامی” مرکز کار می کرد که وظیفه خطیر برقراری نظم و امنیت شهر دست آنها بود.
آن سال ها که زمان جنگ بود، به دلیل تحریم های خارجی و کمبود مایحتاج مردم، خیلی از اجناس و لوازم خوراکی، یا به صورت “کوپنی” توزیع می شدند، یا با “دفترچه بسیج اقتصادی” که برای هر خانواده سهمیه مشخصی داشت.

“شیر” که در خانواده ها بخصوص به عنوان غذای واجب کودکان، هر روز صبح علی الطلوع، مقدار محدودی بین مغازه ها توزیع می شد، از آن دست مواردی بود که زن های خانه دار، آفتاب نزده، در سرمای سوزان زمستان، چادر به سر توی صف طویلی که جلوی بقالی ها و سوپرمارکت ها تشکیل می شد، می ایستادند بلکه بتوانند یک یا دو شیشه نیم لیتری “شیر پاک” بگیرند و برای کودکان خردسال خود ببرند.
غالبا هم شیر کم می آمد که آخرش یا به تعدادی نمی رسید و با صورت های سرخ از شلاق سرما، دست خالی برمی گشتند، یا بین مردم و مغازه دار دعوا می شد که:
– تو شیرها رو قایم کردی تا به آشناهای خودتون بدی …

چند بار “نادر محمدی” (۲۳ اسفند ۱۳۶۲ در عملیات خیبر در جزیره مجنون به شهادت رسید) به رضا گیر داد و گفت:
– ببین رضا جون، این کاری که تو انجام می دی، از چند نظر مشکل داره. اول این که تو حق الناس رو رعایت نمی کنی. حق اون پیره زنایی که توی سرما اومدن وایسادن که یه شیشه شیر گیرشون بیاد، داری پایمال می کنی که اصلا حرومه. بعد هم این که با این کار تو که جلوی چشم مردم می ری سر جعبه های شیر و بدون نوبت و بی اهمیت و احترام به مردم، یه شیشه ورمی داری و قلوپ قلوپ سر می کشی، مردم که همه تو رو می شناسن و تازه بعضی وقتا هم با لباس کمیته می ری، نسبت به نیروهای انقلاب بدبین و عصبانی می شن. پس تو داری چند کار خلاف انجام می دی.

ولی این حرف ها به گوش رضا نرفت که نرفت. همچنان می رفت دم مغازه “قاسم بقال” و قلوپ قلوپ شیر می خورد.

رضای “شیر پاک” خورده! جبهه هم رفت. حتی در یکی دو عملیات ترکش هم خورد ولی … شاید نفهمید که برای چی و چطور به جبهه رفت.

امروز رضا برای خودش تاجری شده میلیاردر. دیگر با هیچ کدام از بچه محل های قدیمی نمی پرد. مگر آن که طرف اهل تجارت و معامله باشد، آن هم صابون رضا به تنش نخورده و کلاهش را برنداشته باشد!
رضای میلیاردر، امروز ۳ عدد ناقابل همسر ابتیاع فرموده و با اجازه شما، لبی هم به “حقه” می چسباند. یعنی “آر.پی.جی” زن قهاری شده است. البته نه از نوع جنگی؛ از آن نوع که با آن “تریاک” تناول می فرمایند.

آن که فهمید … آن که نفهمید (۲)

آن که فهمید:
وای که عجب بچه ای بود “نادر”. اصلا رحم و مروت نداشت!
بچه خیلی شوخ و شادی بود، ولی وقتی می دید کسی داره ادا در میاره یا به قول ما “ریا می کنه”، بدجوری قاطی می کرد.
می گفت ریا بدترین نوع دروغه.
اصلا انگار به ریا و دغل حساسیت داشت و فشار خونش بالا می رفت. اون که چهره اش باز بود و بشاش، چشمش که به ریا کارها می خورد یا عمل ریاکارانه از کسی می دید، اصلا نمی شد بهش نگاه کرد. چشماش سرخ می شد، دندون هاش رو به هم فشار می داد، و باید هر طوری که شده حال اون ریا کار شیاد رو می گرفت.
براش هم فرق نمی کرد طرف کی هست. آدم معمولی، مدیر، روحانی، بسیجی، مهندس، دکتر و …
تازه اگه طرف ادعای بسیجی داشت که بدتر بود. معتقد بود بود بسیجی نه باید دروغ بگه و نه باید ریا کنه. بسیجی باید همونی باشه که امام میگه و بس.

سرتون رو درد نیارم.
نمی خواد زیادی ازش بترسین. این قدرها هم “لولو خورخوره” نبود. یعنی برای شماها که صاف و صادق هستین، ترسناک نبود و نیست.
خب آخه هنوزم هستن دیگه. اگه پامون رو کج بذاریم، از اون بالا بالاها می ذارن پس کله مون و می زننمون زمین تا دیگه از این غلطا نکنیم!

پاییز ۱۳۶۲ بود و بچه های لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص) توی “پادگان ابوذر” شهر “سر پل ذهاب” مستقر بودن.
طبق روال همیشه، برای هر اتاق ده – بیست نفری، لیستی از افراد تهیه می شد و هر روز دو نفر “شهردار” می شدن.
البته شهردار اون روزا و جبهه، با شهردارای امروزی، زمین تا آسمون فرق داشت. شهردار اون روزا، دکتر و سردار نداشت. همه کارا رو باید خودش می کرد. چاکر و نوکر هم نداشت.
(شاید اگه نادر امروز بود، از دیدن این که طرف با سابقه جبهه و سرداری، از پول بیت المال، کت و شلوار ناقابل ۲ میلیون تومنی بپوشه و اون وقت بیاد توی تلویزیون و به یاد رفیقای شهیدش های های گریه کنه و از سادگی اونا بگه، همچین می زد توی دهنش که نتونه خودش رو صاحب تمام و کمال جبهه ها معرفی کنه و بقیه رو به خاطر این که شاید یک روز کم تر از اون جبهه بودن، تحقیر کنه!)

داشتم می گفتم:
هر روز ۲ نفر شهردار هر اتاق بودن. وظیفه شهرداری هم اون چنان سنگین نبود. قرار نبود که مترو و پل هوایی بزنن، یا قراردادهای میلیاردی با داداششون و پسرشون و فامیلای زنشون ببندن که!
یا مثلا پسرشون از کوچیکی بشه “ولیعهد” و امپراطوری سینمایی و مطبوعاتی واسه خودش داشته باشه!
شستن ظرف های غذا، گرفتن صبحانه، ناهار و شام از تدارکات و راه اندازی سفره و بپا کردن چای بعد از غذا، اگر هم اتاق خیلی بی ریخت شده بود، یه جارو کشی معمولی! همین.
همین کم رو هم، بعضی آدمای … چی بگم؟ از زیرش در می رفتن.
خب نادر هم از همین چیزا قاطی می کرد دیگه!

یه شب نادر رفت توی حسینیه پادگان. نصفه شب بود و حال عرفانی توی حسینیه و جمع با صفای بچه رزمنده ها، بی داد می کرد.
زمزمه نماز شب بچه ها که هر کدوم یه گوشه تاریک حسینیه رو گرفته بودن، گوش و دل آدم رو نوازش می داد.

چند شب بود که نادر کمین کرده بود. خوب همه اونایی رو که می رفتن توی حسینیه می پایید.
اون شب، شب موعود بود. یه چراغ قوه بزرگ گرفته بود دستش و رفت وسط حسینیه.
سه چهار نفر بودن که خوب جاشون رو شناسایی کرده بود.
صاف رفت جلو و در حالی که چراغ قوه رو انداخت توی صورتشون، به اشکایی که از چشمای اونا که داشتن نماز شب می خوندن، زل زد.
یه دفعه داد زد:
بی وجدان (…) تو که هر روز از زیر شستن ظرف غذای بچه ها در میری و وقتی نوبت شهرداریت میشه، فرار می کنی و می ذاری بچه ها کارای تو رو انجام بدن … تو رو چه به نماز شب خوندن؟ تو غلط می کنی کارای خودت رو میندازی گردن این و اون، بعد میای وامیسی جلوی خدا و براش ادا و اطوار درمیاری و مثلا گریه می کنی. نماز شب بزنه به کمرت. بی وجدان تو چه جور رزمنده ای هستی که حق الناس دیگرون رو پایمال می کنی؟

و آخر سر هم یه خط و نشون خطرناک برای فردا صبح می کشید و می رفت سراغ نفر بعد. حالا هر کی زرنگ بود، نمازش رو می شکوند و در می رفت تا گیر نادر نیفته!

صبح روز بعد، سر سفره صبحانه، نادر بلند شد و از بچه ها خواست که به حرفاش گوش بدن:
– بچه ها … این آقایون که می بینین، وقتی نوبت شهرداریشون میشه، از زیر کار در میرن. شب ها هم بجای این که ظرف هارو بشورن، آقایون میرن حسینیه و مثلا نماز شب می خونن و های های گریه می کنن تا سر خدا رو هم کلاه بذارن.

بدبخت بودن اونایی که نادر یقه شون رو می گرفت.
حق هم داشت. قرار نبود که رزمنده اسلام، حق دیگرون رو پایمال کنه. جبهه هم که همش نماز شب نبود.
برعکس اونا، خیلی از بچه ها بودن که بی سر و صدا، همه ظرف ها رو می شستن، پوتین بچه ها رو واکس می زدن و هزار تا کار دیگه. اون وقت، مشدی و با حال، بدون این که کسی متوجه بشه، می رفتن یه گوشه ای پشت ساختمونا پیدا می کردن و نماز شبشون رو می خوندن و از این که نتونستن خوب وظیفه شون رو انجام بدن، از خدا طلب مغفرت می کردن.

۲۳ اسفند ۱۳۶۲ در عملیات خیبر در جزیره مجنون، “نادر محمدی” رفت پهلوی داداشش “حمید” و جا نگه داشت واسه داداش کوچیکش “کیوان” که دو سه سال بعد اونم شهید شد.

آخرین روزهای اسفند ١٣۶٢ – من جامانده بالای سر پیکر نادر

آن که نفهمید:
“سید علیرضا” از اون دست بچه های مقدس و پاکی بود که هیچ گردی به صورتش ننشسته بود. پاک پاک. اون قدر هم سفید و نورانی بود که دوست داشتی همین طوری وایسی جلوش و نگاش کنی. اصلا رنگ گناه به چهره اش نمی اومد. انگاری یه لامپ مهتابی قوی غورط داده!

معلم قرآن بود. مسئول کتابخونه مسجد هم بود. واسه بچه کوچولوها از خدا و نماز می گفت. فقط می گفت.
سید علیرضا اون طور که جلوی همه نشون می داد، خیلی امام زمانی بود. بعضی روزا بچه های کوچولو رو می برد توی یه هیئتی که بهشون شیر کاکائو و شیرینی می دادن. توی اون جا هم برای بچه ها از قرآن می گفتن. بچه هایی که می رفتن، می گفتن اسم هیئتشون “انجمن حجتیه مهدویه” بود. بعضی روزا هم مخصوصا واسه نیمه شعبون، یه عکس ها و جزوه هایی هم توی مسجد می آورد پخش می کرد که همون اسم حجتیه پاش خورده بود.

نادر خدا بیامرز، همیشه با اون و دو سه تا رفیقاش که توی همون انجمن بودن، دعوا داشت. بهشون می گفت:
– آخه مرد مومن، مگه دین و مسلمونی فقط به کلاس قرآن و شیر کاکائو و نیمه شعبونه؟ دشمن اومده خونه و کاشونه مردم رو گرفته، جنگ شده می فهمی جنگ! اون وقت تو که سن و سالت از ما بیشتره، فقط نشستی توی کتابخونه و قرآن می خونی. توی اون قرآنی که شما می خونین مگه ننوشته که باید در برابر متجاوز و دشمن ایستاد؟ پس چرا شما همتون کپ کردین توی تهران و از جاتون تکون نمی خورین؟

سید علیرضا، این تند بازی های نادر اصلا روش تاثیر نداشت. یعنی اگه قرار بود با این حرفا تکون بخوره که تا آخر جنگ باید خودش و رفیقاش، ده باره شهید می شدن. اونم واسه خودش توجیه داشت. با اون صدای نازک دخترونش، و حرکات دست تی تیش مامانیش، می گفت:
– ببینین، شما اصلا متوجه نیستین. مشکل امروز ما فقط قرآنه. آقای خمینی هم توی حرفاش روی قرآن تاکید می کنه. ما امروز فقط وظیفه داریم که به بچه های مردم تلاوت درست قرآن رو یاد بدیم. جنگ مال کسای دیگه اس. قرار نیست که همه شهید بشن. فردای این مملکت کی به بچه ها قرآن یاد بده؟

کفر نادر از این حرف ها در می اومد. با عصبانیت گفت:
– ببین، تو دیگه از امام خمینی حرف نزن. تو که عکس اون رو توی مسجد پاره کردی، لازم نیست اسم اون رو بیاری. همون امام، امروز داره میگه جوونا باید برن جبهه و از شرف و ناموس ملت دفاع کنن. تازه، اگه عراقیا مملکت رو بگیرن و ویرون کنن، اون وقت اصلا واسه قرآن خوندن شما جایی می مونه؟ نکنه فکر کردی صدام جون همین مسجد رو واسه شما میذاره و بزرگترشم می کنه؟

این حرف مثل نجوای بی خودی به گوش … بود. اصلا به گوش سید علیرضا و رفیقاش نمی رفت که نمی رفت. اونا محکم تر و سفت تر از این چیزا بودن!

نادر که توی خیبر شهید شد، سید علیرضا و رفیقای انجمنیش، یه نفس راحت کشیدن. وقتی اون برگشت به رفیقاش گفت:
– آخیش ش ش خیال مون راحت شد از دست اون دیوونه …
معلوم شد که حرف ها و گیرهای نادر، بد جوری حالشون رو گرفته بود.

جنگ تموم شد. البته سید علیرضا آخرای جنگ، خوب بو کشید و فهمید که جنگ که تموم بشه، نیازه که یه سابقه جبهه ای داشته باشه. واسه همینم یکی دو تا سفر از طرف تلویزیون رفت اون عقب عقبای جبهه و لباس خاکی ای پوشید و چند تایی عکس و فیلم و خودی نشون داد که:
– بعله … ما هم جبهه بودیم.

سید علیرضا که اون روزا مثلا خیلی مقید به حلال و حروم و محرم و نامحرم بود، زد و افتاد توی قرطی بازی و سینماچی هم شد.
امروز نادر توی بهشت زهرا (س) با آرامش خاطر خوابیده، ولی سید علیرضا که تا امروز ده ها پست و مقام دولتی گرفته، و برای خودش کلی مدیر کل هم شده، همه دغدغه اش اینه که چه جوری خودش رو جلوی رئیس روسای بالا سرش، کاتولیک تر از پاپ نشون بده

آن که فهمید … آن که نفهمید (۳)

آن که فهمید:
آخ که “پیام” سوسول بود!
سوسول اون جوری که نه، ولی از بس تر و تمیز و خوش تیپ بود، امثال من که “هپلی” بودیم و یقه پیراهنمون از چرک شده بود عینهو چرم، به اون که همیشه موهاش شونه کرده و لباساشم اطو کرده بود، می گفتیم سوسول.
خب اون سال ها رسم نبود که اون قدر خوش تیپ بیان مسجد!
نه بابا شوخی کردم. مثل همون شوخی ها که با پیام می کردم.
آخ که بچه مودب، با تربیت، با شعور و در یک کلمه نازی بود.
خیلی دوستش داشتم ولی هیچ وقت روم نشد بهش بگم. شاید ازش خجالت می کشیدم. از حجب و حیا، از اخلاق و رفتار قشنگش.

اون قدر بهش گیر دادیم که:
– حتی اسمت هم سوسولی یه … آخه پیام هم شد اسم؟
آخرش اسمش رو عوض کرد و گذاشت “حسین”.
هیچ وقت ندیدم گوشه لباش رو به پایین متمایل باشن. همیشه لباش به تبسمی نمکین باز بودن. زیبا و دل نشین.
(اووه … حالا منم جو زده شدم. بعد ۲۱ سال دوری، حالا زده به سرم که: آره چه بچه با معرفتی بود.)

ولش کن. بذار برم سر اصل مطلب.
یکی دو سال پیش، رفتم بقالی سر کوچه که شکلات و پفک بخرم واسه بچه ام. اصلا نمی دونم چی شد که حرفم با آقا مهدی، بقال محل، رفت روی خاطرات قدیمی و بچه محل هایی که دیگه نیستن. همین که گفت با پیام رفیق بوده، گل از گلم شکفت و داغ دلم تازه شد. اون قدر که انگار همین دیروز خبر شهادتش رو دادن.
نه. انگار هنوز وایساده جلوم و داره می خنده.

نه نه. قشنگ تر از اون.
انگار فروردین سال شصت و هفته و چند روز قبل از شهادتشه توی “اردوگاه آناهیتا” در اطراف شهر کرمانشاه.
امان از دست پیام. از خونه که دور شده بود، زبون واز کرده بود. اصلا مگه پیام توی تهران و توی مسجد این جوری بود؟ آتیش می سوزوند. ولی قشنگ و دل نشین. بدون این که به کسی بد کنه و یا کسی از دستش ناراحت بشه.

نه خداییش دروغ نگم، یه نفر بد جوری از دستش شاکی بود. اون قدر که از دستش عصبانی می شد و سرش داد می زد.
کی بود؟ خب همین “مسعود دهنمکی” اخراجی ها!
آره مسعود.
نفهمیدم چرا، پیام خل و چل راه می افتاد توی راهروی ساختمون گردان سلمان، و برای این که حال مسعود رو بگیره، به سبک نوحه خونی مداح هایی که اون روزها مد بود، شروع می کرد با صدای بلند خوندن:

کنار نعش دهنمکی
گریه می کنیم ما، الکی
گریه می کنیم ما، الکی
واویلا واویلا واویلا
واویلا واویلا واویلا

جیغ مسعود در می اومد. نمی دونم چرا پیام حال می کرد حال مسعود رو بگیره!
مسعود اون قدر بد اخم و زمخت بود که برعکس پیام، گوشه لباش همیشه پایین بودن و اخماش توی هم. ولی پیام این چیزا حالیش نمی شد.
مطمئنم اگه الان هم مسعود این رو بخونه، باز قاط می زنه. خب بزنه. زورش می رسه، بره سر قبر پیام عربده بزنه. به من چه. من دارم خاطره اون رو می گم.

منم می زنم توی جاده خاکی ها!
داشتم از آقا مهدی بقال محل و دوستیش با پیام می گفتم.
آره آقا مهدی دو سه تا خاطره معمولی از پیام گفتف ولی هیچ کدوم اونی که از قول باباش تعریف کرد، نمی شه.
آقا مهدی گفت:

“بابای پیام چند روز پیش اومد این جا خرید کنه که حرف پیام اومد وسط. باباش که داشت گریه اش می گرفت، گفت:
اون روزای جنگ، که همه چی کوپنی بود از جمله شکر، که آزادش گیر هیشکی نمی اومد، پیام هر روز صبح که می خواست بره مدرسه، چاییش رو تلخ می خورد. یکی دو روز دقت کردم دیدم یه کیسه مشما آورد و چند قاشق شکری که واسه شیرین کردن چاییش بود، ریخت توی اون و گذاشت توی کمد خودش.
یه روز بهش گفتم:
– پیام … بابا جون چرا این کار رو می کنی؟ چرا چاییت رو تلخ می خوری؟ تو که چایی شیرین خیلی دوست داری.
که گفت:
– بابا … من چاییم رو تلخ می خورم عوضش سهمیه شکر خودم رو جمع می کنم، زیاد که شد میدم برای جبهه ها.
با تعجب گفتم:
– خب بابا جون تو چاییت رو شیرین بخور، من هر جوری شده چند کیلو شکر گیر میارم و از طرف تو میدم واسه جبهه. اصلا میدم خودت برو بده واسه رزمنده ها.
که پیام با همون احترام همیشگیش گفت:
– نه بابا جون. من فقط می خوام سهم خودم رو بدم واسه جبهه.

“پیام (حسین) حاج بابایی” که می خواست با همون “مال” اندک خودش جهاد کنه، ۲۶ فروردین ۱۳۶۷ در ارتفاعات “شاخ شمیران” غرب کشور “جان”ش را هم داد به راه خدا و جاودانه شد.
حالا اگه رفتین بهشت زهرا (س) قطعه ۲۷ کنار مزار شهید “مجید پازوکی” مزار پیام رو هم زیارت کنین و ازش بخواین دعا کنه “عاقبت به خیر” بشیم.

آن که نفهمید:
“حاج رضا” از اهالی محل مان بود. اونم نماز جماعتش توی “مسجد لیلة القدر” تهران نو ترک نمی شد. شاید ۱۰ یا ۱۵ سالی از ما بزرگ تر بود. چون زن و بچه داشت. حقوق بگیر اداره بود. یه ماشین پیکان نو هم داشت که باهاش مسافر کشی می کرد. اتفاقی یه بار که رفته بودم “چهارراه استانبول” ، اون رو دیدم که توی پیاده رو، کنار چند تای دیگه وایساده بود. نزدیک که شدم، اصلا حواسش نبود، یه دفعه گفت:
– دلار … دلار بدم آق …
دهنش وا موند. نتونست بقیه اش رو بگه. ولی خودش رو کنترل کرد و کم نیاورد.

چند بار بچه ها بهش گیر داده بودن که:
– حاج رضا، شکر خدا چهار ستون بدنت سالمه، پسرت هم که دیگه واسه خودش مردی شده، تو که صف اول نماز جماعتت ترک نمیشه و هر هفته توی نماز جمعه هم داد می زنی “جنگ جنگ تا پیروزی” خب چرا نمیری جبهه؟ حداقل یه سفر با بچه محل ها برو.
اونم همیشه اخماش می رفت توی هم و می گفت:
– شما اصلا حالیتون نیست؟ من زن و بچه دارم. جبهه واسه شما بچه ها واجبه که نون خور بابا ننه تون هستین؛ نه من که باید نون چند نفر رو دربیارم. خب منم مثل خیلی های دیگه توی همین مسجد خودمون، شعار می دم. مگه هر کی هر شعاری داد، باید بهش عمل کنه؟

یه بار که توی خیابون دیدمش و سوارم کرد، بهش گفتم:
– ببخشین حاج رضا، من خیلی کوچیکم ولی فکر نمی کنی واسه شما که اهل مسجد و شرع و این حرفا هستی، خوب نیست که بری چهارراه استانبول دلار خرید و فروش کنی؟ مگه درآمد اداره و مسافر کشی کمه؟
خیلی بهش برخورد. واسه همین هم کرایه رو دو برابر ازم گرفت.

جنگ تموم شد و حاج رضا هم وضعش الحمدلله بد نشد. خونه دویست سیصد متریش رو کوبید و یه آپارتمان ده دوازده واحدی ازش درآورد.
هنوز واحدهای خونه اش رو نفروخته بود که حالش بد شد.
گلاب به روتون، روم به دیوار، “بواسیر” گرفت. خیلی حالش رو گرفته بود. رفت پهلوی یه دکتر توی همین تهران. دکتر بهش گفته بود عمل و درمانش صد هزار تومن خرج داره.

حاج رضا عصبانی، می گفت:
– این همه جون کندم پول روی پول جمع کردم، حالا بیام صد هزار تومن خرج بواسیر کنم؟
خیلی که اذیت شد، شنید که توی قم یه دکتر تجربی هست که عمل می کنه. رفت و با هزار چونه زدن، راضی شد ۵۰ هزار تومن خرج خودش کنه. عمل کرد و …
یه هفته بعد عفونت از پایین زد به قلبش و مُرد.

آره مُرد. از همون مرضش. به همین سادگی!
حاج رضا که جبهه رفتن رو فقط واسه ماها واجب می دونست و توی همه تشییع جنازه جوونای محل از جمله “پیام” کلی گریه می کرد و فریاد می زد:
“می جنگیم، می میریم، سازش نمی پذیریم”
و با مسافر کشی و دلار فروشی و … پول روی پول گذاشت، سرش رو گذاشت زمین و مُرد.
بچه هاش هم که تا چهلمش سیاه پوشیدن، بعد افتادن به جون خونه و همه واحدهاش رو فروختن و پولش رو زدن به بدن!
اصلا اهالی محل یادشون رفته که یه روزی، حاج رضا این جا زندگی می کرد!

آن که فهمید … آن که نفهمید (۲)

آن که فهمید:
وای که عجب بچه ای بود “نادر”. اصلا رحم و مروت نداشت!
بچه خیلی شوخ و شادی بود، ولی وقتی می دید کسی داره ادا در میاره یا به قول ما “ریا می کنه”، بدجوری قاطی می کرد.
می گفت ریا بدترین نوع دروغه.
اصلا انگار به ریا و دغل حساسیت داشت و فشار خونش بالا می رفت. اون که چهره اش باز بود و بشاش، چشمش که به ریا کارها می خورد یا عمل ریاکارانه از کسی می دید، اصلا نمی شد بهش نگاه کرد. چشماش سرخ می شد، دندون هاش رو به هم فشار می داد، و باید هر طوری که شده حال اون ریا کار شیاد رو می گرفت.
براش هم فرق نمی کرد طرف کی هست. آدم معمولی، مدیر، روحانی، بسیجی، مهندس، دکتر و …
تازه اگه طرف ادعای بسیجی داشت که بدتر بود. معتقد بود بود بسیجی نه باید دروغ بگه و نه باید ریا کنه. بسیجی باید همونی باشه که امام میگه و بس.

سرتون رو درد نیارم.
نمی خواد زیادی ازش بترسین. این قدرها هم “لولو خورخوره” نبود. یعنی برای شماها که صاف و صادق هستین، ترسناک نبود و نیست.
خب آخه هنوزم هستن دیگه. اگه پامون رو کج بذاریم، از اون بالا بالاها می ذارن پس کله مون و می زننمون زمین تا دیگه از این غلطا نکنیم!

پاییز ۱۳۶۲ بود و بچه های لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص) توی “پادگان ابوذر” شهر “سر پل ذهاب” مستقر بودن.
طبق روال همیشه، برای هر اتاق ده – بیست نفری، لیستی از افراد تهیه می شد و هر روز دو نفر “شهردار” می شدن.
البته شهردار اون روزا و جبهه، با شهردارای امروزی، زمین تا آسمون فرق داشت. شهردار اون روزا، دکتر و سردار نداشت. همه کارا رو باید خودش می کرد. چاکر و نوکر هم نداشت.
(شاید اگه نادر امروز بود، از دیدن این که طرف با سابقه جبهه و سرداری، از پول بیت المال، کت و شلوار ناقابل ۲ میلیون تومنی بپوشه و اون وقت بیاد توی تلویزیون و به یاد رفیقای شهیدش های های گریه کنه و از سادگی اونا بگه، همچین می زد توی دهنش که نتونه خودش رو صاحب تمام و کمال جبهه ها معرفی کنه و بقیه رو به خاطر این که شاید یک روز کم تر از اون جبهه بودن، تحقیر کنه!)

داشتم می گفتم:
هر روز ۲ نفر شهردار هر اتاق بودن. وظیفه شهرداری هم اون چنان سنگین نبود. قرار نبود که مترو و پل هوایی بزنن، یا قراردادهای میلیاردی با داداششون و پسرشون و فامیلای زنشون ببندن که!
یا مثلا پسرشون از کوچیکی بشه “ولیعهد” و امپراطوری سینمایی و مطبوعاتی واسه خودش داشته باشه!
شستن ظرف های غذا، گرفتن صبحانه، ناهار و شام از تدارکات و راه اندازی سفره و بپا کردن چای بعد از غذا، اگر هم اتاق خیلی بی ریخت شده بود، یه جارو کشی معمولی! همین.
همین کم رو هم، بعضی آدمای … چی بگم؟ از زیرش در می رفتن.
خب نادر هم از همین چیزا قاطی می کرد دیگه!

یه شب نادر رفت توی حسینیه پادگان. نصفه شب بود و حال عرفانی توی حسینیه و جمع با صفای بچه رزمنده ها، بی داد می کرد.
زمزمه نماز شب بچه ها که هر کدوم یه گوشه تاریک حسینیه رو گرفته بودن، گوش و دل آدم رو نوازش می داد.

چند شب بود که نادر کمین کرده بود. خوب همه اونایی رو که می رفتن توی حسینیه می پایید.
اون شب، شب موعود بود. یه چراغ قوه بزرگ گرفته بود دستش و رفت وسط حسینیه.
سه چهار نفر بودن که خوب جاشون رو شناسایی کرده بود.
صاف رفت جلو و در حالی که چراغ قوه رو انداخت توی صورتشون، به اشکایی که از چشمای اونا که داشتن نماز شب می خوندن، زل زد.
یه دفعه داد زد:
بی وجدان (…) تو که هر روز از زیر شستن ظرف غذای بچه ها در میری و وقتی نوبت شهرداریت میشه، فرار می کنی و می ذاری بچه ها کارای تو رو انجام بدن … تو رو چه به نماز شب خوندن؟ تو غلط می کنی کارای خودت رو میندازی گردن این و اون، بعد میای وامیسی جلوی خدا و براش ادا و اطوار درمیاری و مثلا گریه می کنی. نماز شب بزنه به کمرت. بی وجدان تو چه جور رزمنده ای هستی که حق الناس دیگرون رو پایمال می کنی؟

و آخر سر هم یه خط و نشون خطرناک برای فردا صبح می کشید و می رفت سراغ نفر بعد. حالا هر کی زرنگ بود، نمازش رو می شکوند و در می رفت تا گیر نادر نیفته!

صبح روز بعد، سر سفره صبحانه، نادر بلند شد و از بچه ها خواست که به حرفاش گوش بدن:
– بچه ها … این آقایون که می بینین، وقتی نوبت شهرداریشون میشه، از زیر کار در میرن. شب ها هم بجای این که ظرف هارو بشورن، آقایون میرن حسینیه و مثلا نماز شب می خونن و های های گریه می کنن تا سر خدا رو هم کلاه بذارن.

بدبخت بودن اونایی که نادر یقه شون رو می گرفت.
حق هم داشت. قرار نبود که رزمنده اسلام، حق دیگرون رو پایمال کنه. جبهه هم که همش نماز شب نبود.
برعکس اونا، خیلی از بچه ها بودن که بی سر و صدا، همه ظرف ها رو می شستن، پوتین بچه ها رو واکس می زدن و هزار تا کار دیگه. اون وقت، مشدی و با حال، بدون این که کسی متوجه بشه، می رفتن یه گوشه ای پشت ساختمونا پیدا می کردن و نماز شبشون رو می خوندن و از این که نتونستن خوب وظیفه شون رو انجام بدن، از خدا طلب مغفرت می کردن.

۲۳ اسفند ۱۳۶۲ در عملیات خیبر در جزیره مجنون، “نادر محمدی” رفت پهلوی داداشش “حمید” و جا نگه داشت واسه داداش کوچیکش “کیوان” که دو سه سال بعد اونم شهید شد.

آن که نفهمید:
“سید علیرضا” از اون دست بچه های مقدس و پاکی بود که هیچ گردی به صورتش ننشسته بود. پاک پاک. اون قدر هم سفید و نورانی بود که دوست داشتی همین طوری وایسی جلوش و نگاش کنی. اصلا رنگ گناه به چهره اش نمی اومد. انگاری یه لامپ مهتابی قوی غورط داده!

معلم قرآن بود. مسئول کتابخونه مسجد هم بود. واسه بچه کوچولوها از خدا و نماز می گفت. فقط می گفت.
سید علیرضا اون طور که جلوی همه نشون می داد، خیلی امام زمانی بود. بعضی روزا بچه های کوچولو رو می برد توی یه هیئتی که بهشون شیر کاکائو و شیرینی می دادن. توی اون جا هم برای بچه ها از قرآن می گفتن. بچه هایی که می رفتن، می گفتن اسم هیئتشون “انجمن حجتیه مهدویه” بود. بعضی روزا هم مخصوصا واسه نیمه شعبون، یه عکس ها و جزوه هایی هم توی مسجد می آورد پخش می کرد که همون اسم حجتیه پاش خورده بود.

نادر خدا بیامرز، همیشه با اون و دو سه تا رفیقاش که توی همون انجمن بودن، دعوا داشت. بهشون می گفت:
– آخه مرد مومن، مگه دین و مسلمونی فقط به کلاس قرآن و شیر کاکائو و نیمه شعبونه؟ دشمن اومده خونه و کاشونه مردم رو گرفته، جنگ شده می فهمی جنگ! اون وقت تو که سن و سالت از ما بیشتره، فقط نشستی توی کتابخونه و قرآن می خونی. توی اون قرآنی که شما می خونین مگه ننوشته که باید در برابر متجاوز و دشمن ایستاد؟ پس چرا شما همتون کپ کردین توی تهران و از جاتون تکون نمی خورین؟

سید علیرضا، این تند بازی های نادر اصلا روش تاثیر نداشت. یعنی اگه قرار بود با این حرفا تکون بخوره که تا آخر جنگ باید خودش و رفیقاش، ده باره شهید می شدن. اونم واسه خودش توجیه داشت. با اون صدای نازک دخترونش، و حرکات دست تی تیش مامانیش، می گفت:
– ببینین، شما اصلا متوجه نیستین. مشکل امروز ما فقط قرآنه. آقای خمینی هم توی حرفاش روی قرآن تاکید می کنه. ما امروز فقط وظیفه داریم که به بچه های مردم تلاوت درست قرآن رو یاد بدیم. جنگ مال کسای دیگه اس. قرار نیست که همه شهید بشن. فردای این مملکت کی به بچه ها قرآن یاد بده؟

کفر نادر از این حرف ها در می اومد. با عصبانیت گفت:
– ببین، تو دیگه از امام خمینی حرف نزن. تو که عکس اون رو توی مسجد پاره کردی، لازم نیست اسم اون رو بیاری. همون امام، امروز داره میگه جوونا باید برن جبهه و از شرف و ناموس ملت دفاع کنن. تازه، اگه عراقیا مملکت رو بگیرن و ویرون کنن، اون وقت اصلا واسه قرآن خوندن شما جایی می مونه؟ نکنه فکر کردی صدام جون همین مسجد رو واسه شما میذاره و بزرگترشم می کنه؟

این حرف مثل نجوای بی خودی به گوش … بود. اصلا به گوش سید علیرضا و رفیقاش نمی رفت که نمی رفت. اونا محکم تر و سفت تر از این چیزا بودن!

نادر که توی خیبر شهید شد، سید علیرضا و رفیقای انجمنیش، یه نفس راحت کشیدن. وقتی اون برگشت به رفیقاش گفت:
– آخیش ش ش خیال مون راحت شد از دست اون دیوونه …
معلوم شد که حرف ها و گیرهای نادر، بد جوری حالشون رو گرفته بود.

جنگ تموم شد. البته سید علیرضا آخرای جنگ، خوب بو کشید و فهمید که جنگ که تموم بشه، نیازه که یه سابقه جبهه ای داشته باشه. واسه همینم یکی دو تا سفر از طرف تلویزیون رفت اون عقب عقبای جبهه و لباس خاکی ای پوشید و چند تایی عکس و فیلم و خودی نشون داد که:
– بعله … ما هم جبهه بودیم.

سید علیرضا که اون روزا مثلا خیلی مقید به حلال و حروم و محرم و نامحرم بود، زد و افتاد توی قرطی بازی و سینماچی هم شد.
امروز نادر توی بهشت زهرا (س) با آرامش خاطر خوابیده، ولی سید علیرضا که تا امروز ده ها پست و مقام دولتی گرفته، و برای خودش کلی مدیر کل هم شده، همه دغدغه اش اینه که چه جوری خودش رو جلوی رئیس روسای بالا سرش، کاتولیک تر از پاپ نشون بده!